انبانک تخمدان یا فولیکول تخمدان (Ovarian follicle) توده هایی کروی شکل در تخمدان زنان هستند که در طی یک دوره قاعدگی یک یا چند عدد از آن ها رشد نموده و اووسیت ثانویه یا مام یاخته ثانویه از آن آزاد می شود این دوره در انسان به طور متوسط هر۲۸ روز یکبار تکرار می شود این چرخه توسط هورمون های جنسی کنترل می شود.
در هر فولیکول تخمدانی یک تخمک ( سلول جنسی ماده ) وجود دارد که توسط سلولهای بافت تخمدانی احاطه شده است. سلول های فولیکول عبارتند از تخمک ، سلول های گرانولوزا ( granulosa ) و سلول های تکا ( theca ) لایه های داخلی و خارجی.
دختران تازه متولد حدود یک میلیون تخمک نارس درهر تخمدان به صورت ذخیره شده دارند که قبل از تولد در تخمدانهای آن ها ( راست و چپ ) جای گرفته است. در هر سیکل قاعدگی، این فولیکولها برای غالب شدن، با هم رقابت می کنند، تحت تأثیر چندین هورمون، رشد همه این فولیکول ها بجز یکی از آن ها متوقف می شود در حالی که فولیکول غالب شروع به رشد و بالغ شدن می کند این فولیکول، فولیکول گراف نام دارد.
زمانی که فولیکول ها بالغ می شوند مقدار زیادی استرادیول، نوعی استروژن، ترشح میکنند. استروژن ها شروع به تشکیل یک لایه جدید در اندومتر رحم می کنند. استروژن نیز باعث تحریک کریپت ها در سرویکس رحم می شوند تا موکوس بارور سرویکس را تولید کنند.
مرحله لوتئال در چرخه تخمدان به دنبال مرحله فولیکولی ایجاد می شود. بعد از تخمک گذاری ، هورمون LH سبب می شود تا سلول های فولیکولی که پاره شده اند رشد کنند و تشکیل توده ای به نام جسم زرد را بدهند.
در ادامه با دکتر مهناز شکروی همراه باشید تا در مورد فولیکول تخمدان اطلاعات بیشتری را کسب نمایید .
تخمدان چیست؟
تخمدان عضوی است که در سیستم تولید مثل زنان وجود دارد و وظایف متعددی مانند تولید هورمون‌ها و تولید و نگهداری از تخمک‌ها را بر عهده دارد. وقتی تخمک آزاد می‌شود، از لوله رحمی به سمت رحم حرکت می‌کند، جایی که ممکن است توسط اسپرم بارور شود. در هر طرف بدن یک تخمدان وجود دارد.
تخمدان‌ها همچنین هورمون‌هایی ترشح میکنند که در چرخه قاعدگی و باروری نقش دارند بنابراین یکی از اجزای غدد درون‌ریز نیز محسوب می‌شود. تخمدان، طی مراحلی که در دوران جنینی آغاز می‌شوند شروع به تکوین و تولید تخمک می‌کند.
تخمدان دارای چند فولیکول است؟
پاسخ به این پرسش دشوار است زیرا واقعا نمی توان تعداد فولیکول های موجود در تخمدان را محاسبه کرد. زمانی یک فولیکول در تخمدان شروع به رشد و نمو می کند به عنوان فولیکول اولیه نام برده می شود. اندازه این فولیکول های اولیه فقط 25 میکرومتر است و از آنجایی که آن ها بسیار کوچک هستند با چشم غیرمسلح قابل دیدن نیستند و به همین علت، نمی توان آن ها را در سونوگرافی یا آزمایشی دیگر تشخیص داد.
با این حال، زمانی سیگنال های هورمونی رشد فولیکول ها را برمی انگیزند و فولیکول ها شروع به رشد و بالغ شدن می کنند، با عنوان فولیکول آنترال شناخته می شوند و اندازه آن ها تا 10 میلی متر می رسد. این نوع فولیکول ها در سونوگرافی قابل تشخیص هستند و می توان آن ها را شمرد. اگرچه این اندازه تعداد کل فولیکول های تخمدان یک زن را نشان نمی دهد اما تنها توجه به تعداد فولیکول های قابل مشاهده آنترال می تواند وضعیت ذخایر تخمدان زن (تعداد تخمک های باقیمانده) را مشخص کند.
فولیکول ها چه نقشی در باروری دارند؟
فولیکول ها و سایز و وضعیت آن ها، بخش بسیار مهمی از ارزیابی باروری و درمان باروری هستند. هر زن با ذخیره ای از تخمک در فولیکول ها متولد می شود. سپس از اولین قاعدگی، یک فولیکول انتخاب می شود. فرض بر این است که فولیکول های با کیفیت بالاتر در چرخه های اول انتخاب می شوند. در این بین زنانی که سن بیشتری دارند به این دلیل برای باردار شدن با مشکل روبرو می شوند که نه تنها تخمک کمتری در خود دارند، بلکه تخمک های آن ها ممکن است از کیفیت کمتری نیز برخوردار باشد. به همین علت است که آن ها بیشتر سقط جنین را تجربه می کنند.
از تجزیه و تحلیل هورمونی ازجمله AMH بیشتر وقتی استفاده می شود که یک زوج در فرزند آوری با مشکل روبرو شده باشند. با این حال، شمارش فولیکول های تخمدان در سونوگرافی همچنان یکی از راه های عالی برای تخمین ذخیره تخمدان است. ذخیره تخمدان یک نوع اصطلاح است که برای پیش بینی پتانسیل تخمدان برای تولید تخمک هایی که قادر به بارور شدن و درنتیجه ، بارداری موفق هستند استفاده می شود.
از سونوگرافی شمارش فولیکول های آنترال AFC می توان در مرحله اولیه ارزیابی باروری استفاده کرد تا از این راه مشخص شود که آیا به درمان های کمک باروری مانند لقاح خارج از رحم IVF نیاز دارید یا خیر. پس از آن در درمان باروری، رشد فولیکول ها به دقت ارزیابی و بازبینی می شوند. در تلقیح داخل رحمی اسپرم IUI، سه الی چهار بار سونوگرافی انجام می شود و همچنین میزان استرادیول در خون اندازه گیری می شود تا این مسئله مشخص شود که آیا فولیکول ها در طول درمان از رشد و تکامل عادی برخوردار هستند یا خیر.
اهمیت دانستن تعداد فولیکول ها و اندازه آن ها، در درمان های باروری بسیار مهم است. اما صرف دانستن یک عدد، نشان دهنده وضعیت باروری آن فرد نیست. تعداد زیاد فولیکول ها یا نبودوجود فولیکول در تخمدان و نقش هر یک در باروری، مواردی است که توسط پزشک متخصص بررسی می شود. معمولاً با بالارفتن سن، و باتوجه به سبک زندگی، کیفیت تخمک های آزاد شده تغییر می کند.
گاهی بعد از ۳۵ سالگی، روند آزاد شدن تخمک و باروری کمی با اشکال روبرو می شود. به همین جهت گاهی اوقات افراد به سراغ روش های باروری مختلف می روند. پزشک تعداد و کیفیت فولیکول ها را از طریق سونوگرافی پیگیری می کند. درمان های مختلف باروری هرکدام به نوع و تعداد خاصی از فولیکول ها نیاز دارند. دانستن در مورد هرکدام از آن ها، باعث می شود که فرد از نظر روحی آمادگی هر مسئله ای را داشته باشد.
نقش فولیکولها در چرخه قاعدگی
چرخه قاعدگی شما به دو قسمت اصلی تقسیم می شود: مرحله فولیکولار و مرحله لوتئال . در مرحله فولیکول ، فولیکول ها در مرحله سوم رشد استخدام شده و فرآیندی را شروع می کنند که در نهایت منجر به تخمک گذاری خواهد شد.
در حالی که چندین فولیکول در این دوره شروع به کار می کنند ، تنها یک (یا دو) به بلوغ کامل می رسند و یک تخمک رها می کنند. اگر داروهای باروری مصرف می کنید ، ممکن است چندین فولیکول به مرحله تخمک گذاری برسند.
فولیکول ها خودشان مسئول این موارد هستند:
• تغذیه و محافظت از تخمک از طریق تخمک گذاری انجام می شود.
• ترشح هورمونهای مهم تولید مثل
• بعد از تخمک گذاری ، تبدیل به جسم لوتئوم می شود که هورمون های پروژسترون و استروژن را آزاد می کند.
کیست فولیکولی چیست؟
کیست‌های فولیکولی تخمدان، نوعی از کیست‌های خوش‌خیم و غیرسرطانی تخمدان است. این کیست‌ها در تقسیم‌بندی کیست فیزیولوژیک یا غیربیماری‌زا قرار می‌گیرد که نام دیگر آن، کیست عملکردی یا فانکشنال (Functional) است.
کیست فولیکولی زمانی به وجود می‌آید که فولیکول تخمدان در طول چرخه یا سیکل پریود و تخمک‌گذاری، پاره نمی‌‌شود و همچنان به رشد ادامه دهد. این فولیکول دیواره‌ای نازک دارد که با چند لایهٔ سلول پوشانده شده و داخل آن مایعی شفاف است. اندازهٔ این کیست‌ها به ندرت از شش تا هشت سانتی‌متر بیشتر می‌شود.
علائم کیست فولیکول تخمدان چیست؟
زمانی که کیست تخمدان، در طول چرخه قاعدگی پاره نشود و تخمک را رها نکند، به رشد کردن ادامه خواهد داد. با وجود دیواره نازکی که برای این فولیکولها وجود دارد، این اتفاق بسیار نادر است اما در مواردی طی رشد انجام شده به 6 الی 8 سانتی متر نیز می‌رسد. اما اغلب در سنین باروری بسیاری از زنان به این نوع کیست مبتلا می‌شوند.
معمولا این کیست برای خانم‌ها و افراد دارای رحم منتسب به زنان بدون هیچ نشانه و علامتی ایجاد می‌شود و عوارض چندانی را از خود نشان نمی‌دهد. این موضوع تا زمانی است که این کیست‌ها ابعاد کوچکی داشته و یا ترکیده باشند. در غیر این صورت علائمی از جمله موارد زیر بروز داده خواهد شد:
- درد شدید برای زیر شکم
- حالت تهوع و استفراغ که در حین درد و حتی مصرف مواد غذایی تشدید خواهد شد
- بروز اختلال در سیکل قاعدگی
- احساس پری و فشار برای ناحیه زیر شکم
- بروز تب از علائم نادر برای این موضوع است
علت کیست فولیکولی چیست؟
کیست های فولیکولی در نتیجه سیکل پریودی به وجود میایند. فولیکول چیست ؟اگر در سنین باروری هستید، تخمدانهای شما فولیکول‌های کیسه مانندی را در هر ماه تولید می‌کند. این فولیکول ها هورمونهای مهمی مثل استروژن و پروژسترون ترشح میکنند که این هورمون‌ها بعداً باعث آزاد شدن تخمک می‌شوند.
اگر فولیکول پاره نشود یا تخمک را آزاد نکند، باعث ایجاد کیست می‌شود. کیست ممکن است به رشد خود ادامه داده و با مایع و خون پر شود.
اگر شما به تنبلی تخمدان مبتلا هستید، برای اطلاعات بیشتر مقاله ” سندرم تخمدان پلی‌کیستیک چیست؟ ” را از دکتر مهناز شکروی مطالعه نمایید.
چه زمانی کیست فولیکولی تخمدان نیاز به جراحی دارد؟
انجام جراحی برای درمان کیست فولیکولی تخمدان در موارد زیر ممکن است ضروری باشد، ولی این موضوع را پزشک شما تعیین می‌کند:
- اگر تخمدان و کیست در اثر پیچ خوردن پاره شود.
- زمانی که خونریزی و درد شدید داشته باشید.
- وقتی کیست خودبه‌خود از بین نرود.
- اگر سرطان تخمدان تشخیص داده شود.
- اگر کیست بزرگ‌تر از ۷/۳ سانتی‌متر شود.
- وقتی کیست به اندام‌های مجاور خود فشار بیاورد.
سخن پایانی
فولیکول یک کیسه کوچک و پر از مایع در تخمدان که حاوی یک تخم نابالغ است. هزاران فولیکول در تخمدان ها وجود دارد. هنگامی که یک تخمک در طول چرخه قاعدگی یک زن بالغ می شود ، فولیکول شکسته می شود و تخمک را از تخمدان برای لقاح احتمالی آزاد می کند.ما در این مقاله مطالب مفیدی در خصوص این‌که فولیکول تخمدان چیست ، با شما به اشتراک گذاشتیم. شما هم می‌توانید نظرات و تجربیات خود را با دکتر مهناز شکروی در میان بگذارید.
